تحول که یکی از برترین سنن آفرینش است در صورتی مثبت و تکاملی محسوب می‌شود که از مدیریت و نقشه راه مطابق با سنن آفرینش برخوردار باشد و الّا ممکن است تحول قهقرایی و ارتجاعی باشد که در این صورت هیچ‌گونه مطلوبیّت و ارزش مثبتی نخواهد داشت.
آیه شریفه «کُلَّ یَوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ»(۱) اشاره به مدیریت جهان هستی دارد که هیچ تکراری در آن وجود ندارد و جهان هستی در همه لحظات در حال نو به نو شدن است و این یعنی تحول دائمی در عالم خلقت و یا همان بیان لطیف صدر المتاهلین در باب حرکت جوهری، که همه موجودات هستی گر چه از ظاهر جمالی برخوردارند ولی در اندرون‌شان غوغایی از حرکت و تحول و پویایی وجود دارد.
بنابراین جامعه انسانی نیز به صورت دائمی از تحول و تغییر برخوردار است که به صورت فردی و چه صورت گروهی و اجتماعی.
آیه شریفه «إِنَّ اللهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ»(۲) به صراحت می‌فرماید اراده الهی تابع اراده ملت‌ها است. اگر مردمان و جوامع بشری ارادۀ تغییر مثبت داشته باشند خداوند ناصر و یاور آنان خواهد بود و این تغییر نیازمند مدیریت قوی و کارآمد است تا بتواند هم در جنبه فردی و هم در جنبه اجتماعی، فردی یا ملتی را به تکامل برساند. از سوی دیگر هرگاه ملتی آمادگی خود را برای ایجاد تحول و دگرگونی به اثبات برساند خداوند می‌فرماید: «وَکانَ حَقًّا عَلَینا نَصرُ المُؤمِنینَ»(۳)
در سوره بقره خداوند در داستان درخواست تعیین فرمانده برای نبرد با جالوت از سوی بزرگان قوم بنی اسرائیل می فرماید: «إِذْ قَالُوا لِنَبِیٍّ لَهُمُ ابْعَثْ لَنَا مَلِکًا نُقَاتِلْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ»(۴)؛ یعنی پس اعلان آمادگی روحی وجسمی امت برای پذیرش تحول در سطح ملی، وحدت فرماندهی و تهیه نقشه راه پیروزی لازم است. پیروزی بدون آمادگی روحی و جسمی و برنامه‌ریزی دقیق و هدفمند و مدیران قابل و کارامد که واجد شرایط فرماندهی و رهبری امت باشند، به دست نخواهد آمد.
و در همان سوره پیامبرشان به آنان بشارت می‌دهد که «قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَیْکُمْ وَزَادَهُ بَسْطَهً فِی الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ»(۵). رهبری تحولات بزرگ اجتماعی را کسانی باید عهده‌دار شوند که از صلاحیت‌های فوق‌العاده‌ای برخوردار باشند؛ هرچند که الزاما نبایستی شناخته شده و از خانواده‌های نام ونشان‌دار باشند. براساس این آیه، مدیریت این تحول اجتماعی (که با آزمون‌های بسیار سختی همراه بود) با جوانی گمنام ولی معتقد و باورمند به هدف وآرمان الهی مردم و پیامبرش بود.
امروز هم برای ایجاد تحول در ساحت‌های مختلف کشور بایستی به جوانان با انگیزه و با اصالت و دانا و توانمند میدان داده شود تا براساس ضوابط معینه تحولات واصلاحات ضروری را به سامان برسانند.
اگر تحول بخواهد بدون وجود نقشه راه رخ بدهد یعنی به صورت تصادفی و کورکورانه و بدون برنامه‌ریزی، قطعاً این تحول مثبت و مطلوب قرآن نخواهد بود. تحول در صورتی مطلوب و نتیجه‌بخش است که از مدیریت و جامعیت برخوردار باشد و الّا احتمال دارد که از مسیر صحیح منحرف و یا توسط افراد فرصت‌طلب مصادره شود؛ همچنان که در طول تاریخ این انحراف وجود داشته است و یا ممکن است از سوی کارگزاران ضعیف و کم اراده و یا بی‌انگیزه به سقوط و انحطاط کشیده شود. در این صورت هیچ نشانی از تحول مثبت باقی نخواهد ماند.
نتیجه آنکه انقلاب اسلامی ملت ایران به رهبری امام خمینی(ره) که از بزرگ‌ترین تحولات تاریخی به شمار می‌آید با مدیریت و رهبری امامین انقلاب به سمت ایجاد تمدن نوین اسلامی و برقراری مناسبات متناسب با انقلاب اسلامی در حرکت است، در حرکت تکاملی خویش، نیازمند رصد و پایش دائمی است که این مهم بر عهده مدیران و متصدیان عالیرتبه کشور و شورای انقلاب فرهنگی و حوزه‌های علمیه و مراکز دانشگاهی و آکادمیک کشور است که با جهادی فرهنگی و منسجم مسیر این تحول را با شفافیت برنامه‌ریزی نمایند. نحوه مدیریت کارگزاران تحول، نشان‌دهنده موفقیت و یا خدای ناخواسته سیر قهقرایی تحول خواهد بود.
۱. الرحمن: آیه ۲۹
۲. رعد: آیه ۱۱
۳. روم: آیه ۴۷
۴. بقره: آیه ۲۶۴
۵. بقره: آیه ۲۴۷
اردیبهشت ۱۴۰۲
